Do urazów mechanicznych zębów dochodzi zazwyczaj u młodych ludzi i znacznie częściej u płci męskiej niż u płci żeńskiej. Przeważnie dotyczą one przednich zębów górnej szczęki. Jak postępować w przypadku urazu? Jak wygląda leczenie zwichnięcia, a jak złamania zęba?
Czynniki zwiększające ryzyko urazów mechanicznych zębów
Do urazów dochodzi na skutek upadków, zderzeń lub też uderzenia przez jakiś obiekt – na przykład piłkę. Na urazy zębów narażone są zwłaszcza osoby:
- w wieku dziecięcym i wczesnym nastoletnim – ze względu na dużą aktywność fizyczną. W przypadku młodszych dzieci zazwyczaj do urazów dochodzi podczas zabaw w domu, na placu zabaw czy też w przedszkolu, natomiast u dzieci starszych w trakcie uprawiania sportów.
- uprawiające sporty – zwłaszcza sporty walki i wykorzystujące piłki. Osoby te są zagrożone zwłaszcza zwichnięciami zębów.
posiadające kolczyk na języku lub wardze – kolczyki w tych miejscach mogą przyczynić się do uszkodzenia szkliwa, a w przypadku uderzenia zwiększają prawdopodobieństwo poważniejszych uszkodzeń zębów. - posiadające nagryz poziomy – czyli zęby sieczne zachodzące na siebie poziomo w zwarciu centrycznym. Ryzyko zwiększone jest także w przypadku zębów nadmiernie wysuniętych, a także gdy nie są one wystarczająco osłonięte wargami.
- używające zębów jako narzędzi – na przykład do otwierania butelek.
Czynnikiem, który należy również rozważyć jest zachowanie. Osoby charakteryzujące się skłonnością do podejmowania ryzyka, hiperaktywne lub mające trudności w kontaktach z ludźmi są bardziej narażone na urazy niż osoby spokojne i łatwo nawiązujące znajomości.
Typy urazów
Urazy zębów to przede wszystkim pęknięcia, złamania i zwichnięcia. Mogą zachodzić w obrębie korony i korzenia zęba.
Urazy koron zębów
Możliwe urazy w obrębie koron to:
- uszkodzenie szkliwa korony,
- złamanie w obrębie szkliwa,
- złamanie korony obejmujące część zębiny, ale bez obnażenia miazgi,
- złamanie korony z obnażeniem miazgi, ale bez utraty jej żywotności.
Uszkodzenia i złamania w obrębie szkliwa w większości wypadków mogą być naprawione przy pomocy wypełnień w kolorze zębów lub przyłączenia odłamanego fragmentu zęba. Jeśli jednak odłamany został duży fragment zęba, to może być konieczne zastosowanie sztucznych koron. Jeśli została obnażona miazga, to lekarz może zalecić przeprowadzenie leczenie kanałowego.
Zwichnięcia
Wyróżniamy:
- wstrząs,
- nadwichnięcie,
- zwichnięcie boczne,
- zwichnięcie całkowite – czyli wybicie zęba,
- wtłoczenie zęba do zębodołu,
- wysunięcie zęba z zębodołu.
W trakcie urazu może dojść do przesunięcia się zęba na boki lub jego wtłoczenia czy też wysunięcia z zębodołu. Zadaniem dentysty jest naprowadzenie zęba na właściwą pozycję i jego stabilizacja. W przypadku zwichnięcia całkowitego należy jak najszybciej udać się do dentysty. Ząb zostanie umieszczony prze lekarza w zębodole i ustabilizowany na kilka tygodni za pomocą szyny. Dalsze postępowanie zależy od tego czy doszło do uszkodzenia miazgi zęba. Jeśli tak, to zostanie przeprowadzone leczenie kanałowe. Może okazać się też, że będzie potrzebne leczenie ortodontyczne mające na celu poprawne umiejscowienie zęba w zgryzie.
Złamanie korzenia
Może być:
- pionowe,
- skośne,
- poprzeczne.
W większości przypadków złamań pionowych i skośnych korzenia dentysta nie będzie w stanie uratować zęba i konieczne będzie jego usunięcie. Po usunięciu zęba planowane jest dalsze leczenie. Usunięty ząb może zostać zastąpiony implantem.
W niektórych przypadkach złamanie poziome dobrze rokuje i ekstrakcja zęba może nie być konieczna – zwłaszcza gdy złamanie wystąpiło przy czubku korzenia. Im bliżej linii dziąseł, tym mniejsze szanse na jego uratowanie. Ząb będzie musiał zostać unieruchomiony na kilka miesięcy. W tym czasie należy być w stałym kontakcie z dentystą – jeśli wystąpi martwica miazgi, to lekarz będzie musiał przeprowadzić leczenie kanałowe.
Pierwsza pomoc w przypadku urazu
Sposób postępowania po uszkodzeniu zęba zależy od rodzaju urazu, a także od typu zęba – inaczej będzie się postępować w przypadku zęba mlecznego, a inaczej w przypadku stałego.
Zęby mleczne
Jeśli miejsce, w którym doszło do urazu (np. wybicia zęba) krwawi, to należy uciskać je przy pomocy gazy zmoczonej w zimnej wodzie. Przydatny będzie również okład z lodu – który zredukuje opuchliznę. Następnie skontaktuj się z dentystą. Dziecko po urazie zęba należy obserwować i zwracać uwagę czy nie pojawiła się gorączka, silny ból i opuchlizna.
Zęby stałe
Jeśli stały ząb się ukruszył lub został złamany, to zbierz kawałki zęba, przepłucz usta ciepłą wodą i natychmiast skontaktuj się z dentystą. Jeśli doszło do zwichnięcia całkowitego, to wybity ząb chwyć za koronę (nie trzymaj go za korzeń!) i umieść go w zrównoważonym roztworze soli lub mleku – nie w wodzie kranowej. Następnie należy się niezwłocznie skontaktować z dentystą. Odzyskanie zęba zależy w głównej mierze od tego jak długo znajdował się poza zębodołem.
Zapobieganie
Osoby uprawiające sporty kontaktowe i inne z podwyższonym ryzykiem urazu powinny się wyposażyć w specjalne ochraniacze na zęby. Ochraniacz można zakupić w sklepach sportowych lub zamówić u dentysty – dzięki czemu będzie idealnie dopasowany. W trakcie jazdy na rowerze nie zapominaj o kasku – on również da Ci ochronę przed uszkodzeniem zęba. W przypadku małych dzieci rodzice powinni starać się zapobiegać upadkom i zapewniać bezpieczne warunki do zabawy.