Próchnica zębów to główny powód, dla którego pacjenci odwiedzają dentystów. Prawdopodobnie i Ty miałeś z nią kiedyś do czynienia. Co jednak tak na prawdę o niej wiesz?
Co to jest próchnica?
Próchnica jest chorobą zakaźną, powodowaną przez bakterie produkujące kwaśne substancje, które niszczą szkliwo i zębinę. Substancje te powstają w trakcie metabolizmu bakterii – czyli trawienia pożywki jaką jest dla nich cukier. Próchnica najczęściej rozwija się w szczelinach i zagłębieniach, na powierzchniach stycznych zębów, powierzchniach stykających się z wargami lub policzkiem, a także na odsłoniętych szyjkach zębowych.
Wiele osób nie jest świadomych zakaźnego charakteru próchnicy. Tymczasem można się nią zarazić nawet poprzez pocałunek czy używanie tej samej szczoteczki, co osoba posiadająca próchnicę, gdyż bakterie znajdują się między innymi w ślinie. Małe dzieci mogą zarazić się na przykład od matki – poprzez oblizanie łyżeczki, którą dziecko jest karmione.
Kto jest najbardziej na nią narażony?
Przede wszystkim Ci, u których zęby ciągle się rozwijają – czyli dzieci i młodzież. Zęby mleczne są słabiej zmineralizowane od zębów stałych i posiadają jedynie cienką warstwę szkliwa, co sprawia, że są znacznie bardziej podatne na próchnicę. Podobnie kształtujące się dopiero uzębienie stałe posiada większą podatność, ze względu na niepełną mineralizację.
Próchnica często dotyczy również osób, które cierpią na zaburzenia wydzielania śliny. Mogą być one spowodowane różnymi chorobami – na przykład cukrzycą, lub przyjmowanymi lekami. Ślina pomaga utrzymać prawidłowy stan jamy ustnej, ponieważ obmywa zęby i oczyszcza je ze spożywanych pokarmów, a także neutralizuje kwasy. Gdy śliny jest za mało próchnica rozwija się znacznie szybciej.
Na próchnicę szczególnie narażone są również osoby z odsłoniętymi szyjkami zębów, które powstały np. na skutek zbyt intensywnego szczotkowania lub nagromadzenia kamienia zębowego. Nie posiadają one szkliwa, więc gdy nie chroni ich dziąsło są narażone na rozwój próchnicy.
Inne czynniki zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia próchnicy to plomby i wypełnienia – próchnica wraz z wiekiem może rozwijać się dookoła nich. Ryzyko jest też zwiększone u osób cierpiących na choroby zmniejszające pH w jamie ustnej – na przykład refluks. Narażeni są także palacze, osoby, których dieta jest uboga we fluor, a także Ci, którzy nie dbają wystarczająco o prawidłową higienę.
Przyczyny próchnicy
Dieta
Bakterie aby się rozwijać muszą mieć pożywkę. Te, które powodują próchnicę żywią się głównie cukrami takimi jak glukoza, fruktoza i sacharoza. Występują one naturalnie w niektórych produktach, a także są dodawane do żywności przetworzonej. Bakterie mogą się żywić również skrobiami pochodzącymi na przykład z ryżu, mąki czy ziemniaków, są to jednak cukry znacznie trudniejsze do rozłożenia, dlatego też mają mniejszy potencjał próchnicogenny.
Produktem metabolizmu cukru przez bakterie są kwasy. Szybko powodują one spadek pH w ustach do poniżej 5. Taki stan utrzymuje się w jamie ustnej od 20 do nawet 60 minut. Gdy często spożywamy cukry, spadki pH powodują stopniową demineralizację szkliwa.
Obecność bakterii
Na naszych zębach każdego dnia tworzy się płytka nazębna. Jest to lepka i bezbarwna powłoka z resztek pokarmów będących pożywką dla bakterii. To właśnie bakterie w niej obecne są odpowiedzialne za wytwarzanie kwaśnych substancji niszczących szkliwo i prowadzących do próchnicy. O ile dieta i higiena są prawidłowe, to w płytce nazębnej znajduje się zbyt mało bakterii, aby wyrządzić szkody. Jeśli jednak dieta jest boga w cukry, a płytka nie jest regularnie usuwana to bakterie te stanowią duże zagrożenie.
Uważa się, że za próchnicę odpowiedzialne są bakterie Streptococcus mutans i gatunki Lactobacillusa. Są to bakterie zdolne do produkowania kwaśnych substancji na skutek fermentacji cukrów. Streptococcus mutans może przenosić się z jednego organizmu do drugiego chociażby poprzez pocałunek.
Zdjęcie : jedna z bakterii powodujących próchnicę – Streptococcus mutans
Objawy próchnicy zębów
Objawy próchnicy zależą od jej umiejscowienia, a także stadium zaawansowania. Na początku rozwoju próchnica zębów może nie dawać żadnych zauważalnych objawów. Wraz z jej rozwojem mogą pojawiać się objawy takie jak:
- ból zębów – przy zagryzaniu lub występujący samoistnie,
- wrażliwość zębów – na ciepło, zimno, słodkie,
- nieświeży oddech,
- brunatne plamy na zębach,
- widoczne ubytki w zębach.
Każdy z tych objawów powinien być dla Ciebie alarmujący i skutkować wizytą u dentysty.
Przebieg
Próchnica przebiega w czterech etapach:
- Próchnica początkowa – jest odwracalna. Jej pierwszym objawem jest plamka próchnicowa. Na początku posiada kremowe zabarwienie i z czasem staje się coraz bardziej chropowata. Barwniki zawarte w pożywieniu nadają jej ciemniejsze zabarwienie.
- Próchnica powierzchniowa – to próchnica szkliwa i powierzchownej warstwy zębiny, powstaje mały ubytek.
- Próchnica średnia – następnie nieleczony ubytek w szkliwie powoduje dotarcie płytki nazębnej i bakterii do zębiny. Zębina jest znacznie miększa od szkliwa, dlatego też próchnica postępuje w niej szybciej niż w szkliwie.
- Próchnica głęboka – jeśli nie zostanie podjęte leczenie, to próchnica dotrze do miazgi zęba, w której znajdują się nerwy i naczynia krwionośne. Z tego względu może być bardzo bolesna. Zainfekowanie tkanki w miazdze zęba może doprowadzić do powstania ropnia okołozębowego.
Leczenie próchnicy zębów
Sposób leczenia zależy od stopnia zaawansowania próchnicy. Gdy ta jest dopiero w początkowych stadiach – występuje jako plamka próchnicowa, wystarczające może być zaaplikowanie przez dentystę lakieru fluorkowego, który zapobiegnie dalszemu jej rozwojowi. Możliwe jest także zastosowanie fotoblacji laserowej, która spowoduje odparowanie chorych tkanek. Pacjent musi jednocześnie dbać o zmniejszenie ilości cukru w diecie i dokładne oczyszczanie zębów.
Jeśli próchnica zniszczyła już szkliwo powodując ubytek, to dentysta usunie zainfekowany fragment i wypełni powstałą dziurę specjalnym wypełnieniem. Dobór wypełnienia zależy od preferencji pacjenta, a także od rodzaju zębów, do których jest stosowane. Inne będą wykorzystywane do zębów tylnich, a inne do przednich, ze względu na siły, jakie występują podczas gryzienia. Wypełnienie musi być szczelne i dopasowane do zgryzu pacjenta, czyli odpowiednio spiłowane.
Natomiast gdy dojdzie do uszkodzenia nerwów w miazdze zęba, to konieczne jest przeprowadzenie leczenia kanałowego. Polega ono na usunięciu nerwu i uzupełnieniu zęba wypełnieniem, lub założeniu korony. W ciężkich przypadkach może być konieczne usunięcie zęba.
Próchnica zębów u dzieci
U wielu rodziców istnieje przekonanie, że próchnicy w zębach mlecznych nie trzeba leczyć, bo przecież i tak kiedyś w końcu wypadną. Jednak jako choroba zakaźna, próchnica bez trudu przeniesie się z zębów mlecznych na stałe – zęby mleczne są bowiem obecne w trakcie wyrzynania się stałego uzębienia.
Zapobieganie próchnicy
Kilka zmian w Twojej codziennej rutynie i diecie pomoże zapobiec rozwojowi próchnicy zębów. Przede wszystkim:
- Zadbaj o prawidłową higienę. Konieczne jest mycie zębów co najmniej dwa razy dziennie, a także nitkowanie przestrzeni pomiędzy zębami.
- Ogranicz spożycie słodyczy i podjadanie między posiłkami. Dzięki temu bakterie odpowiedzialne za powstawanie próchnicy zostaną pozbawione pożywki.
- Pij dużo wody. Odpowiednie nawodnienie organizmu jest ważne dla prawidłowej produkcji śliny. Zbyt mała ilość śliny sprzyja rozwojowi próchnicy.
- Raz na pół roku odwiedzaj dentystę. W trakcie wizyty kontrolnej Twój lekarz stwierdzi, czy pojawiły się nowe zmiany i w razie konieczności odpowiednio je zabezpieczy, lub uzupełni.
- Zapytaj swojego dentystę o zabiegi ochronne. Zęby mogą zostać zabezpieczone specjalnym lakierem zawierającym fluor (lakierowanie), poddane fluoryzacji, czyli stosowaniu preparatów z fluorem, który wbudowuje się w szkliwo, a w przypadku dzieci polakowane.
Zaniedbana próchnica – zagrożenia
Ubytków w zębach nie należy bagatelizować. Zaawansowana próchnica zębów może doprowadzić do bakteryjnego zakażenia całego organizmu. Bakterie przenoszone wraz z krwią, mogą dotrzeć do różnych organów wewnętrznych i wywołać stan zapalny na przykład w obrębie nerek, stawów, płuc czy też wsierdzia.
Zapraszamy na przegląd zębów
VITA MEDICAL
Tel. (12) 426 55 50
Kom. 513 074 364
instytut@vitamedical.com.pl